Overbooking Uygulaması ve Yüksek Yargı Kararlarına Bakış
Havayolu İle Seyahat Eden Yolcuların Hakları – I: Fazla Bilet Satışı (Overbooking) Uygulaması ve Yüksek Yargı Kararlarına Bakış:
Havayolu sektörünün önde gelen isimlerinden olan ve Amerika menşeili havayolu şirketine ait uçakta, bir yolcunun polisler tarafından -amiyane deyimle- yaka paça indirilmesi sırasında diğer yolcular tarafından çekilen video görüntüleri sosyal medyada paylaşıldı[1]. Geçtiğimiz hafta gündeme düşen bu videonun, havayolu ile seyahat eden ve seyahat etme potansiyeli bulunan her bir kişi tarafından empati kurarak izlendiğinde, izleyenlerin dehşete düştüklerini tahmin ediyorum.
MURAT ALTINDERE
Sade vatandaş gözüyle izlendiğinde bu görüntüler, yolcunun “emniyet sebebiyle” ya da “kural tanımaz yolcu” olarak tanımlanarak uçaktan indirildiği izlenimini verse de yolcunun uçaktan indirilme eyleminin; overbooking[2] olarak adlandırılan ve havayolu şirketi tarafından fazla bilet satışından kaynaklanan işleminin sonucu olduğunu tespit etmekteyiz. Bu yazımızın amacı yerimizin elverdiği ölçüde; overbooking işleminin tanımı, uygulama sebepleri, milli mevzuatta uygulama karşısında yolcu hakları bakımından getirilen koruma sistemi ve yüksek yargı tarafından verilen kararların genel çerçevede incelenmesi olacaktır. Konuya yabancı olanlar ile daha fazlasını incelemek isteyenler için çalışmamızın sonunda bulunan notlarda, kavram ve kaynaklara da yer verilmiş ve okuyucunun yapacağı incelemelerde zaman kazanması amaçlanmıştır.
Overbooking, genellikle havayolu ile yolcu taşınması ve turizm sektöründe otel rezervasyonları nedeniyle karşımıza çıkan bir kavramdır. Overbooking kavramını sivil havacılık terimi[3] olarak ele aldığımızda; havayolu ile seyahat eden yolcuların herhangi bir nedenle uçuşa gelmemeleri ya da uçağa yetişemeyecek olmaları halinde, uçak şirketlerinin zarara uğramaması adına o uçuş için koltuk kapasitesinden fazla sayıda bilet satışı yapması olarak ifade edebiliriz. Yine hava yolu şirketlerinin önceden alınmış bilete kıyasla kalkışa daha kısa süre kala yapılan satışlarda, bileti yüksek bir fiyata satması ile uçuştan elde edebilecek geliri attırmaya yönelik durumlar da olabilmektedir.
Belirli bir yolcu kapasitesine sahip uçağın seyrüseferini tamamlaması için gerekli maliyet unsurları toplamı, ister bir yolcuyla ister tam dolulukla gerçekleşsin belli bir tutarın altına düşmemektedir. Bu durum havayolu şirketlerini overbooking uygulamasına yönelten esas sebeplerden biridir. Zira ekonomik amaç için kurulmuş ve “tüzel kişi tacir sıfatına” sahip hiçbir havayolu şirketi “no show[4]” olarak uçmak istemeyecektir. Overbooking uygulaması havayolu şirketlerinin rezervasyon iptali ya da değişikliğine yönelik belli hallerde no show cezası tahsil etmeye yetkili bulunmadığı ya da ceza tutarının birim maliyeti karşılamadığı durumlar için zarar etmeme; kalkışa daha yakın saatlerde biletlerin en yüksek bedelle biletin satılarak karı maksimize[5] etmeye yarayan bir işleve de sahiptir.
Tüm bunların yanı sıra overbooking alanında uzmanlaşmış hava yolu şirketleri tarafından keyfe keder yapılan ve sonucu tesadüfe bırakılan işlemler de değillerdir. Overbooking uygulaması gerek yasal düzenlemeler gerekse -objektif kriterleri karşılamak şartıyla- IATA[6] (International Air Transport Association, Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği) tarafından onaylanan bir durum olup havayolu şirketinin ne kadar fazla bilet satışı yapacağı, kapsamlı istatistiksel analizlere dayanan bir süreç sonucunda belirlenmektedir. IATA overbooking uygulamalarını; uçuşlar bakımından tüketicilere daha fazla seçenek yaratan ve taşıyıcılara geliri daha iyi yönetmesine izin veren bir sistem olarak görmektedir. Bu uygulama ile uçuşlarda kapasitenin daha verimli kullanıldığı, uçuş ve yolcu sayısı anlamında karbon emisyonlarının[7] azaltılması bakımdan da çevresel faydası bulunduğuna önemle işaret edilmektedir[8].
MURAT ALTINDERE
Havayolu sektörünün önde gelen isimlerinden olan ve Amerika menşeili havayolu şirketine ait uçakta, bir yolcunun polisler tarafından -amiyane deyimle- yaka paça indirilmesi sırasında diğer yolcular tarafından çekilen video görüntüleri sosyal medyada paylaşıldı[1]. Geçtiğimiz hafta gündeme düşen bu videonun, havayolu ile seyahat eden ve seyahat etme potansiyeli bulunan her bir kişi tarafından empati kurarak izlendiğinde, izleyenlerin dehşete düştüklerini tahmin ediyorum.
Sade vatandaş gözüyle izlendiğinde bu görüntüler, yolcunun “emniyet sebebiyle” ya da “kural tanımaz yolcu” olarak tanımlanarak uçaktan indirildiği izlenimini verse de yolcunun uçaktan indirilme eyleminin; overbooking[2] olarak adlandırılan ve havayolu şirketi tarafından fazla bilet satışından kaynaklanan işleminin sonucu olduğunu tespit etmekteyiz. Bu yazımızın amacı yerimizin elverdiği ölçüde; overbooking işleminin tanımı, uygulama sebepleri, milli mevzuatta uygulama karşısında yolcu hakları bakımından getirilen koruma sistemi ve yüksek yargı tarafından verilen kararların genel çerçevede incelenmesi olacaktır. Konuya yabancı olanlar ile daha fazlasını incelemek isteyenler için çalışmamızın sonunda bulunan notlarda, kavram ve kaynaklara da yer verilmiş ve okuyucunun yapacağı incelemelerde zaman kazanması amaçlanmıştır.
Overbooking, genellikle havayolu ile yolcu taşınması ve turizm sektöründe otel rezervasyonları nedeniyle karşımıza çıkan bir kavramdır. Overbooking kavramını sivil havacılık terimi[3] olarak ele aldığımızda; havayolu ile seyahat eden yolcuların herhangi bir nedenle uçuşa gelmemeleri ya da uçağa yetişemeyecek olmaları halinde, uçak şirketlerinin zarara uğramaması adına o uçuş için koltuk kapasitesinden fazla sayıda bilet satışı yapması olarak ifade edebiliriz. Yine hava yolu şirketlerinin önceden alınmış bilete kıyasla kalkışa daha kısa süre kala yapılan satışlarda, bileti yüksek bir fiyata satması ile uçuştan elde edebilecek geliri attırmaya yönelik durumlar da olabilmektedir.
Belirli bir yolcu kapasitesine sahip uçağın seyrüseferini tamamlaması için gerekli maliyet unsurları toplamı, ister bir yolcuyla ister tam dolulukla gerçekleşsin belli bir tutarın altına düşmemektedir. Bu durum havayolu şirketlerini overbooking uygulamasına yönelten esas sebeplerden biridir. Zira ekonomik amaç için kurulmuş ve “tüzel kişi tacir sıfatına” sahip hiçbir havayolu şirketi “no show[4]” olarak uçmak istemeyecektir. Overbooking uygulaması havayolu şirketlerinin rezervasyon iptali ya da değişikliğine yönelik belli hallerde no show cezası tahsil etmeye yetkili bulunmadığı ya da ceza tutarının birim maliyeti karşılamadığı durumlar için zarar etmeme; kalkışa daha yakın saatlerde biletlerin en yüksek bedelle biletin satılarak karı maksimize[5] etmeye yarayan bir işleve de sahiptir.
Tüm bunların yanı sıra overbooking alanında uzmanlaşmış hava yolu şirketleri tarafından keyfe keder yapılan ve sonucu tesadüfe bırakılan işlemler de değillerdir. Overbooking uygulaması gerek yasal düzenlemeler gerekse -objektif kriterleri karşılamak şartıyla- IATA[6] (International Air Transport Association, Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği) tarafından onaylanan bir durum olup havayolu şirketinin ne kadar fazla bilet satışı yapacağı, kapsamlı istatistiksel analizlere dayanan bir süreç sonucunda belirlenmektedir. IATA overbooking uygulamalarını; uçuşlar bakımından tüketicilere daha fazla seçenek yaratan ve taşıyıcılara geliri daha iyi yönetmesine izin veren bir sistem olarak görmektedir. Bu uygulama ile uçuşlarda kapasitenin daha verimli kullanıldığı, uçuş ve yolcu sayısı anlamında karbon emisyonlarının[7] azaltılması bakımdan da çevresel faydası bulunduğuna önemle işaret edilmektedir[8].
MURAT ALTINDERE
Yorumlar
Yorum Gönder